Święta Wielkiej Nocy to czas, w którym poszczególne, ludowe tradycje łączą się z wymiarem sakralnym. W Polsce obrzędy i sposoby celebrowania Wielkanocy różnią się w zależności od regionu. Nic więc dziwnego, że nieco odmienne zwyczaje towarzyszą też mieszkańcom innych krajów. W Niemczech świętowanie Wielkanocy w dużej mierze skupia się na rodzinnym i towarzyskim aspekcie tego czasu– wiele zwyczajów służy przede wszystkim temu, by wspólnie spędzać je w gronie najbliższych.
Święta wielkanocne w Niemczech – Triduum Paschalne
Podobnie jak w naszym kraju, niemiecki kalendarz świąteczny wyróżnia Wielki Czwartek, Wielki Piątek oraz Wielką Sobotę. Oczekiwaniu na Zmartwychwstanie Chrystusa towarzyszy szereg aktywności, które wzbogacają atmosferę świąt i łączą się z wiosennym klimatem. Niemieckie tradycje wielkanocne obfitują w charakterystyczne dla danych regionów zwyczaje.
Wielki Czwartek dla Niemców, a szczególnie niemieckich dzieci, oznacza przede wszystkim dzień malowania jajek wielkanocnych. W zwyczajach niemieckich bardzo ważny jest kolor, którym przyozdabia się jajka – o ile w Polsce liczy się przede wszystkim kreatywność, w Niemczech tradycja nakazuje, by ozdobione były one kolorem zielonym. Z tego też powodu dzień ten nosi nazwę Zielonego Czwartku (Gründonnerstag). Trudno precyzyjnie określić, skąd pochodzi owa nazwa – wiązać się może ona zarówno z porą roku, jak i kolorem szat liturgicznych, jakie przywdziewają na mszę w Wielki Czwartek kapłani. W niektórych regionach kraju panuje zwyczaj, by w Zielony Czwartek zjeść przynajmniej jedną, zieloną rzecz – niezależnie od tego, czy będzie to warzywo, czy inny smakołyk.
Dla wierzącej społeczności niemieckiej bardzo ważny jest Wielki Piątek (Karfreitag). Ze względu na swoją specyfikę nazywany bywa również Cichym Piątkiem (Stiller Freitag), ponieważ jest to czas pełen zadumy i refleksji. W niemieckiej tradycji jest to moment w roku, w którym obowiązuje i zachowywany jest ścisły post. Jest to również dzień ustawowo wolny od pracy. Religijny wymiar Wielkiego Piątku realizuje się nie tylko w trakcie modlitw i udziału w uroczystościach kościelnych, ale również przez organizowanie tzw. agapy, czyli posiłku, podczas którego spożywa się chleb i wino. Czynności te związane są bezpośrednio z pamiątką śmierci Jezusa. Bardzo często agapy organizowane są w salach katechetycznych, co pozwala na zachowanie modlitewnego charakteru spotkania oraz przygotowanie się do Wielkiej Soboty.
Wielka Sobota – zwyczaje w Niemczech
Wielka Sobota (Karsamstag), podobnie jak w Polsce, jest czasem wyciszenia. Nie organizuje się wówczas mszy świętych, a dzień służy przede wszystkim refleksji i zadumie. Zwyczaje w Niemczech różnią się jednak nieco od znanych nam aktywności świątecznej. Niemcy w Wielkanocną Sobotę – a właściwie w nocy z soboty na niedzielę – rozpalają ogromne ogniska. Zwyczaj ten sięga bardzo dawnych czasów, natomiast w religii chrześcijańskiej wiąże się ściśle z mocą światła i właściwości ognia, który przynosić ma odkupienie. Zgodnie z tradycją niemiecką przed rozpaleniem ogniska dzieci zbierają chrust i układają go w duże snopy. W niektórych częściach Niemiec ogniska rozpala się nad skarpą i – rozpalone – zrzuca w dół. Przebywanie przy ognisku łączy się z modlitwą – podobnie jak w Polsce następuje też rytuał poświecenia ognia, jednak w Niemczech, za sprawą ogromnych ognisk, nie przyjmuje on jedynie wymiaru symbolicznego. W tradycjach Wielkanocnych ogień posiada swoje miejsce również przy wielkanocnych stołach – specjalne świąteczne świece przypominać mają o odkupieniu win człowieka za sprawą ofiary Chrystusa.
Niedziela Wielkanocna
Po kilku dniach zadumy i nostalgii wielkanocne zwyczaje w Niemczech stają się bardzo radosne. Podobnie jak w Polsce ma to wymiar podwójny – religijny oraz rodzinny. Niedziela Wielkanocna jest często nazywana dniem radości dla dzieci, ponieważ większość tradycji dotyczy bezpośrednio ich. Najmłodsi mogą brać udział w wielu zabawach – między innymi szukania ukrytych jajek lub słodyczy oraz wyczekiwanie na Wielkanocnego Zajączka (Osterhase). To on, według tradycji, przynosi dzieciom prezenty. W zachodnich częściach Polski Zajączek Wielkanocny również jest doskonale znany, jednak w Niemczech jego popularność zbliżona jest do popularności Świętego Mikołaja w Ameryce. W okresie świąt Wielkanocnych i sporo dni przed nimi ulice zdobią podobizny Zajączka, obrazki lub figurki z jego wizerunkiem czy słodycze w jego kształcie.
Przy stole Wielkanocnym u naszych zachodnich sąsiadów nie może zabraknąć kilku rzeczy, które nie mają swojego miejsca w naszych koszyczkach wielkanocnych. Tego typu produktami są z pewnością niemieckie kiełbasy, chleb orzechowy oraz hackepeter – danie bardzo podobne do tatara. Prócz nich na świątecznym stole goszczą różnego rodzaju mięsa, koniecznie w duecie z gęstymi sosami, oraz ryby, które w naszym kraju zarezerwowane są dla Świąt Bożonarodzeniowych i pieczeń z barana, która nawiązuje zarówno do religii chrześcijańskiej i judaistycznej. Świąteczny stół wielkanocny w Niemczech posiada jednak jedną, najważniejszą potrawę. Są nią jajka we wszystkich możliwych wariantach. Inaczej niż w Polsce, gdzie głównym zwyczajem jest dzielenie się jajkiem z rodziną, u naszych sąsiadów mają miejsce liczne zabawy z jajkiem w roli głównej.
Są to zarówno Ostereiertitschen, czyli symboliczne, wspólne stukanie skorupkami jajek, jak i Eiertrüllen – turlanie jajek. Pierwsza zabawa polega na tym, że dwie osoby zderzają ze sobą swoje jajka w skorupce. Powtarzają tę czynność do czasu, aż skorupka jednego z uczestników zabawy nie pęknie. Ten, który jest właścicielem najtwardszego jajka, wygrywa. Eiertrüllen z kolei to zabawa przeznaczona przede wszystkim dla dzieci. Najmłodsi spotykają się na nierównym terenie lub pagórku i turlają po nim jajka. Wygrywa ta osoba, której jajko szczęśliwie, bez uszczerbku, przetrwa wyprawę.
Poniedziałek Wielkanocny – Ostermontag
Osoby, które chcą spędzić święta wielkanocne w Niemczech, mogą zauważyć pewną znaczącą różnicę. W tym kraju nie ma zwyczaju oblewania się nawzajem wodą. Zamiast tego Niemcy spędzają Poniedziałek Wielkanocny na cieszeniu się towarzystwem przyjaciół i rodziny, często odwiedzają się i podróżują. Nie oznacza to jednak, że dawne zwyczaje związane z wodą nie posiadają swojego odpowiednika w Niemczech. Tradycja czerpania wody i symboliczne znaczenie wody jako oczyszczenia występuje tam, jednak nie przyjmuje formy zabawy. Mało już praktykowany, ale wciąż obecny w niektórych landach zwyczaj podpowiada, by zebrać świeżą wodę z rzeki lub strumienia, a następnie przenieść ją do swojego domu, w drodze starając się zachować milczenie.
Inne zwyczaje
W Niemczech istnieje kilka tradycji, które przyjmują formę nie tylko celebrowania świat, ale również osobnych, zwyczajowych uroczystości. Jedną z takich aktywności jest organizowany co roku tzw. Pochód św. Jerzego, który ma miejsce w bawarskim Traunstein. Uroczystość ta przypada na Wielkanocny Poniedziałek punktualnie o godzinie 10.00 i gromadzi tysiące widzów. Pochód sięga swoją tradycją do roku 1929, zatem występujący przebrani są w stroje z epoki. Przemarsz otwiera aktor przebrany za św. Jerzego, który według tradycji jest patronem bydła, rolników, jeźdźców i koni. Występy oraz rytuały odbywające się w trakcie pochodu (m.in. taniec mieczy) ma na celu symboliczne pokonanie zimy przez wiosnę i wkroczenie w nową fazę rozwoju płodów rolnych i gospodarstwa.
Kolejny zwyczaj – a właściwie symbol świąt Wielkanocnych – wiąże się z niezwykle popularną postacią Zajączka Wielkanocnego. Niemieckie miasto – Ostereistedt, jest głównym reprezentantem tej tradycji. Nazwę miejscowości można przetłumaczyć jako „pisankowe miasto” i tak w istocie się ono prezentuje. Przepełnione jest elementami związanymi z obchodami święta Wielkiej Nocy. Przyjezdnych witają ludzie przebrani w stroje zajączków, na wielu ulicach roi się od świątecznych ozdób a przede wszystkim to tak – zgodnie z tradycją – mieszka sam Zajączek Wielkanocny (Hanni Hase). Najmłodsi, znając jego adres, wysyłają mu co roku listy z prośbami o konkretne prezenty. Ostereistedt jest więc wielkanocnym odpowiednikiem Laponii, rezydencji Świętego Mikołaja.
Kiedy wypada Wielkanoc?
Święta Wielkanocne są ściśle związane z kalendarzem liturgicznym – Wielki Tydzień to święta ruchome. W tym roku Wielkanoc wypada 4 kwietnia. Oznacza to, że do świąt Wielkiej Nocy pozostało nieco ponad pięć miesięcy, a więc 158 dni.
Jest to odpowiednia ilość czasu, by skorzystać z atrakcji, jakie oferują obchody świąt wielkanocnych w Niemczech. Opis Wielkanocy – choć różni się w niektórych aspektach od znanych nam tradycji – nie oddala się od głównego przesłania tego okresu. Pozostaje on świętem radosnym rodzinnym, wyczekiwanym zarówno przez dorosłych, jak i dzieci. Wielki Tydzień, który stanowi doskonały czas na zadumę, zakończony zostaje czasem radości, zabaw i zwyczajów, które sięgają bardzo dawnych czasów. Święta Wielkanocne pozwalają cieszyć się zarówno zmieniającą się porą roku, jak i religijnym, bardzo ważnym dla chrześcijan, zwycięstwem życia nad śmiercią.
